Cumhuriyet'in ilk bankası: Iş Bankasının kuruluşu

Milli mücadele sırasında Hint Müslümanları İngilizlere karşı BMM’ye destek olmak amacı ile "Ankara ve Izmır Yardım Fonu" adı ile iki ayrı fon kurup BMM için yardım toplamaya başladı. Hatta bunun için Özel üniformalar da yapıldı, üzerlerinde kuva-yi milliye simgeleri bulunmaktaydı. Bu yardımlar sonucunda toplanılan para Atatürk'ün şahsına gönderildi ve Osmanlı Bankası Ankara Şubesi'nde tutuldu. 1921-1922 arasında gönderilen para toplam 675,494 liraydı. Para şartsız verildiği için istenilen şekilde kullanilabilirdi de. Atatürk bu paranın 500.000 tl sini Savunma Bakanı Kazım Özalp'a, 110.000 tl sini de Yunan ordusunun yakıp yıktığı şehirlerdeki insanlara yardım için kullandı. Kalan para 65.494 tl idi. Milli Mücadele'den sonra Bakanlar Kurulu Atatürk'ün Milli Mücadele'de harcadığı 380.000 tl yi iade etti.Bu para Hint Müslümanları tarafından verilmişti. Bu para ile İş Bankası kurulacaktı.

Kuruluşu
Atatürk ekonomik bağımsızlığa çok önem veriyordu. Bunun için ilk önce güçlü ve milli bir banka kurulmalıydı. 1924 yılında ülkemizde 15 yabancı 18 yerli banka vardı. Yerli bankalar küçük ve yereldi. Bunlar İttihatçıların "Milli Ekonomi politikası" sonucunda kurulmuştu. Osmanlı Bankası ise yabancıların elinde iken Itibar-ı Milli ve Ziraat Bankası ise oldukça yetersizdi. 1923 Izmir Iktisat Kongresinde milli bir bankanın kurulması kararı alınmıştı. Atatürk de 26 Ağustos 1924'te İş bankası resmi olarak kurulmuştu. Kuruluşunun nedenlerinden birini Falih Rıfkı Atay şöyle yazmıştır:
Yabancı bankalardan biri:
“Acaba sizdeki yüz bin liramızla bankanıza ortak olabilir miyiz?” sorusuna, Türklerin bu işlerle uğraşması yersiz olduğu gibi bir yanıt verince, Mustafa Kemal yüz bin lirayı hemen bankadan çeker, çuval içinde Kasaboğlu çarşısında dükkana koyar ve önüne bir de nöbetçi diker. Şimdi sermayeleri yüz milyonları aşan resmi ve özel milli bankaların temeli budur.'
Tarih özellikle 26 Ağustos'tu, bu tarih Büyük Taaaruz'un başlangıcıydı. Atatürk Celâl Bayar'ı Genel Müdür olarak seçti. İş Bankası 1milyon sermaye ile kuruldu, ödenmemiş sermayeler 28 Şubat 1926'ya kadar ödendi.

Atatürk sermayenin eksikliğinden çekinip cesareti kırılanlara şöyle söylemişti
“Sermayenin azlığına bakarak cesaretiniz kırılmasın! Böyle kurumlar için en kuvvetli sermaye, zekâ, dikkat, iffettir; teknik ve metodik çalışmasını bilmektir. Bu inançla işe sarılınız, mutlaka başarırsınız! ...Bu işte başarı kazanmayı, eğer şahsî bir onur meselesinden daha ileri, millî bir gurur, millî bir onur meselesi yaparsanız çalışmak için, amacınıza ulaşmak ve daha yükselmek için muhtaç olduğunuz ateşi, enerjiyi bol bol yüreklerinizde bulacaksınız!” (Cumhuriyet Gazetesi 27.8.1934). (1924 yılındaki sözü gazetede geçmektedir)
1927 Yılında İtibar-ı Milli Bankası ile birleşen İş bankası, 1929 senesinde ise sermayesi 5 milyon tl ye çıkacaktı.
Katkıları
İş Bankası'nın 14 yıldaki bazı önemli yatırımları :

1.Ziraat Bankası ve Sümerbank ile Türkiye şeker fabrikaları kuruldu.
3.Istanbul Liman Şirketi ve Izmır Liman Şirketi kuruldu.
4.Anadolu Anonim Türk Sigorta Şirketi kuruldu
5.Bursa dokumacılık Trikotaj Türk Anonim şirketi kuruldu.
6.Alpullu, Eskişehir,Turhal Şeker fabrikaları kuruldu.
7. Maden Kömürü İşleri şirketi kuruldu.
8.Ankara Un Ekmek TAŞ kuruldu.
9. Ankara Palas Otelcilik TAŞ kuruldu
10. Malatya Bez Iplik fabrikaları kuruldu.
11. Kibrit ve Ispirto tekelleri alındı.
12. Ergani Bakır Şirketi kuruldu
13. Kilimli Kömür şirketi kuruldu
‘…Atatürk, Celal Bey'i çağırıyor ve bu sefer ona doğrudan doğruya konuyu açıyor. Celal Bey yine her ne emrederse yapacağını tekrarlıyor. Bu sefer Atatürk:
- Ama Vekilliği terk etmek lazım gelecek, diyor. Atatürk bu sefer daha ileri gidiyor:
- Mebusluğu da bırakman lazım gelecek.
- Bırakırım, Paşam...
O vakit Atatürk, Celal Bey'in omzunu tutuyor:
- Haydi işe başla, göreceksin muvaffak olacaksın, diyor ve şu sözleri ilave ediyor:
- Bu iş için lazım gelen bütün kaliteler sende vardır. Ben senin namusuna ve ahlakına kayıtsız itimat ederim.’
(Munir Hayri Egeli’nin aktarımıdır)
Recenthistoryofworld

Hazırlayan :

@alperenzl

Politik Değildir - Non Political